RADIO MONFORTE POR VALENCIA

Un viaje por el arte de la iglesia de San Vicente del Pino. Mar López So...

Conferencia (1) Esgrafiado Galego. Un museo ao aire libre- Dª Mar López ...

O Esgrafiado Galego no Censo do Patrimonio Cultural de Galicia.

                           Esgrafiado galego no Censo do Patrimonio Cultural de Galicia.  

Directora y directores de Área del Instituto Europeo Campus Stellae. 27 de febrero de 2023. 

Visita de Nuria Pereira y Carolina Rodríguez al panel arqueológico del esgrafiado gallego:  
Catálogo Mapa Interactivo

O 27 de febreiro de 2023 no Instituto Europeo Campus Stellae de Santiago de Compostela, os directores de Área tivemos unha xornada de traballo para redactar a solicitude a Xunta de Galicia da inclusión da técnica do Esgrafiado Galego no Censo de Patrimonio Cultural Inmaterial Galego. 

Dona Nuria Pereira como directora xeral do Instituto, ratificou a nosa decisión e o director do Área de Arqueoloxía, o abogado e Alcalde de Rianxo, don Xulián Bustelo cumplimentou a solicitude e levou a cabo todos os trámites necesarios para a  sua presentación no rexistro da Xunta. Despoís de case un ano de espera,  onte  20 de novembro de 2024, engadimos un novo logro pra comunidade académica e investigadora de Campus Stellae, tamén contamos co logro de que en maio de 2022 aceptasen incluir o termo Esgrafiado no diccionario da Lingua Galega. 

Unha inestimabel aportación, que segundo as verbas do doutor Ruiz Alonso " sin duda valorarán,.. todos los que defendemos la importancia histórica, artística y etnográfica del revestimiento esgrafiado". Esgrafiados en la Ribeira Sacra y el Camino de Santiago (2021)

Dende o I.E. Campus Stellae, estamos moi honrados de colaborar coas nosas investigacións para que o Arte do Esgrafiado Galego teña o recoñecemento que se merece, tanto nacional como internacionalmente e nós seguiremos facendo camiño pra logralo. 

Pra máis información :

https://www.xunta.gal/dog/Publicados/2024/20241120/AnuncioG0766-131124-0001_gl.html

López Sotelo, M.: (2023). Esgrafiado Galego. Un Museo ao aire libre. Po: Téofilo Edicións. 

Autoridades en la presentación del libro "Esgrafiado Galego" Teófilo Edicións.
Detalle de la alfombra floral obra de Alfonbras Florais de Burela.

Mar López Sotelo

Directora de Área de Historia e Antropoloxía 

Instituto Europeo Campus Stellae

O día que coñecín a don Carlos Fizt-James Stuart e Martínez de Irujo, XXIII Conde de Lemos

TRANSCRICIÓN AO GALEGO do artigo de En Común. Crónica do Sur de Lugo : El día que conocí a don Carlos Fizt-James Stuart y Martínez de Irujo, XXIII Conde de Lemos – EnComún (encomun.es)

Tradutor - Gaio - Frontal de tradución automática (xunta.gal)

Segundo relata Benito Vicceto no primeiro tomo da súa obra Fidalgos de Monforte: " Vide connosco ao val de Lemos a ese belísimo xardín con cespede e flores colocado pola man de Deus dentro do ángulo que forman na súa confluencia eses dous grandes ríos, o Sil e o Miño", e eu engado tamén o río Cabe, que o cruza de nordeste a suroeste. Quen me ía dicir a min, como orgullosa monfortina nada no barrio de Ramberde, a beiras dese río Cabe, lugar dos meus xogos infantís, coa vista completa do conxunto monumental de San Vicente do Pino, que o 29 de xuño de 2024 ía ter a honra de coñecer e de facerlle entrega do meu traballo de investigación ao XXIII Conde de Lemos.

Plasmadas nas páxinas 182 e 183 do meu libro "Esgrafiado Galego. Un museo ao aire libre." editado por Teófilo Edicións, aparecen catro imaxes como exemplo dos impresionantes deseños renacentistas da arte do esgrafiado que localicei, antes de que levasen a cabo as recentes restauracións, na igrexa de San Vicente do Pino, edificación que forma parte do conxunto monumental que no seu día a Casa de Alba como propietaria lexítima, doou a Monforte de Lemos. Poder hoxe deixar plasmado neste artigo un feito que vai facer historia e do que podo dicir que eu formei parte dela, o día da visita de don Carlos Fitz-James Stuart e Martínez de Irujo, XXIII Conde de Lemos a Monforte con motivo do seu nomeamento como Fillo Adoptivo, é a miña pequena contribución a achega ao patrimonio e á historia da miña cidade. Por iso quero tamén dende eiquí, facer un pequeno resumo dos Condes de Lemos más relevantes e que máis influíron a historia de Galicia e das súas xentes. A Súa liñaxe  vén de antigo e foron varios os historiadores galegos que deixaron constancia da gran caste de Condes de Lemos ata a data.

" Eu non son dos que o Rei , Señor, trata como Grandes, senón que son Grande e tan antigo como non hai en Castela," (I Conde de Lemos).

Como escribir sobre todos os descendentes sería moi extenso, só centrareime no máis destacado no ámbito que a mín ocúpame como escritora e investigadora e apaixoada pola arte do Esgrafiado en Galicia e moi especialmente, na Ribeira Sacra, cuxa capital é Monforte. Por iso, imos iniciar este relato coa figura de don Pedro Fernández de Castro e Andrade, VII Conde de Lemos. 

De don Pedro dicíase que posuía unha notable intelixencia, amante das artes e da ciencia, e mecenas dos grandes escritores españois máis sobresalintes do Século de Ouro, así como de pintores e escultores do século XVII do renacemento italiano. Nesa época teño constancia dun gran traballo de investigación realizado polo meu mentor Giorgio Vasari, que ademais de acuñar o termo Renacemento, tamén realizou o primeiro estudo sobre a arte do esgrafiado italiano, cuxa influencia da devandita arte pódese apreciar nos restos dos diseños esgrafiados que decoran a capeta de San Benito da igrexia de San Vicente do Pino, que forma parte do conxunto monumental do Monte de San Vicente en Monforte.

O seu gran amor pola arte e a literatura levaralle a converterse nun dos grandes mecenas do seu tempo. Segundo as primeiras recensións históricas que existen do conde como mecenas literario, terá como beneficiario a Lope de Vega, un dos poetas e dramaturgos máis importantes do Século de Ouro español, para a súa obra A Dragontea. Séguelle Francisco de Quevedo, un dos máis notables poetas da literatura española, o cal adicalle a primeira das composicións dos seus Soños e Discursos; Luis de Góngora, outro dos grandes poetas españois, adica a don Pedro o soneto que leva por título" Ao conde de Lemus, índolle a visitar a Monforte" e, finalmente, destacaremos a unha das máximas figuras da literatura española e internacional, Miguel de Cervantes Saavedra, que lle adica a segunda parte do Quixote, as súas Novelas Exemplares e a novela Os traballos de Persiles e Segismunda ."

Visita al Museo de Arte Sacro das Clarisa

Grazas a el, tamén conservamos o gran patrimonio depositado no convento das Nais Clarisas de Monforte, (igrexa onde recibín a miña primeira comunión), cidade á que sempre estivo moi xunguido, convertendoo así nun dos museos de arte sacra máis importantes de España e máis completo e valioso museo de arte italiana dos séculos XVI e XVII de Galicia. 

Como Virrei de Nápoles, don Pedro converteu dita cidade nun gran foco cultural con fermosos xardíns, pazos e coleccións de arte e na que se cultivaba a música, o teatro e a poesía. Durante a sua estancia en Nápoles chegou a adquirir unha importante colección pictórica e escultórica. O seu amor polos libros levoulle a formar unha espléndida biblioteca. Creou e fomentou as veladas literarias na " Academia dos Ociosos. "

Sendo o conxunto monumental de San Vicente do Pino propiedade da XXII Condesa de Lemos dende 1955, dono Cayetana Fitz-James Stuart, nai do actual Conde de Lemos, foi doado a vila, como patroa e creadora da Fundación Casa de Alba para a protección do seu patrimonio cultural e artístico. Este detalle levoume a considerar que facerlle entrega do meu libro a tan ilustre descendente sería un privilexio de incalculable valor.

Sendo condesa de Lemos dona Cayetana, escritores e grandes historiadores realizaron traballos de investigación sobre o Condado, e do primeiro que teño constancia é de Manuel Hermida Balado que en 1948 escribiu A vida de D. Pedro Fernández de Castro, VII Conde de Lemos( Interpretación dun mecenazgo)

Co que nalgúns aspectos síntome identificada, ainda que non comparada, é co gran historiador Germán Vázquez Rodríguez- Sueiro, por aquilo de que ambos colaboramos nun programa en Radio Monforte, aínda que eu co seu actual director xeral Rafael Aguiar. Vázquez recolle a historia de Monforte nos seus numerosos artigos publicados en xornais locais e rexionais, no espazo semanal que tiña en Radio Monforte, " Monforte e a súa Historia " e, moi especialmente, no seu libro "Historia de Monforte e a súa Terrra de Lemos", escrito alá polo 1970, con prólogo de Ramón Otero Pedrayo (nome da rúa onde se atopa a actual Radio Monforte), o cal se pode considerar como a biblia das xentes da comarca de Lemos dende a fundación do mosteiro benedictino ata mediados do presente século.

Coa Dra Manuela Sáez e Rafael Aguiar de Radio Monforte

Na actualidade, o investigador principal do inventario documental e gráfico das fortalezas medievais de Galicia e doutor en Historia Medieval, Eduardo Pardo de Guevara e Valdés, escribe no ano 2000 "Os señores de Galicia, Tenentes e Condes de Lemos na Idade Media" , que en palabras de Carmena Arias e Díaza de Rábago, Condesa de Fenosa, " dita obra contribuirá de maneira definitiva ao coñecemento do devir da Casa condal de Lemos."

A escritora monfortina Manuela Sáez González, doutora en Historia da arte, é toda unha eminencia nos estudos sobre o VII Conde de Lemos, do que ten numerosas publicacións, A máis recente, e despois de 45 anos de investigación, publicouna en 2023 baixo o título "Vida e obra do VII Conde de Lemos".

Iste pasado 29 de xuño, e despois da entrega dos atributos do nomeamento como Fillo Adoptivo a don Carlos polo alcalde de Monforte, José Tomé Roca, iste anunciou que tanto a escritora e historiadora Margarita Rodríguez Otero como eu, podiamos facerlle entrega dos nosos libros. Con gran orgullo, puiden facerlle entrega da primeira edición do libro-xoia onde plasmo o meu descubrimento e enuncia catro teses para dar a coñecer esta arte esquecida en Galicia e que, grazas ás miñas investigacións a través do Instituto Europeo Campus Stellae, conquerimos que  incluise o termo "esgrafiado" no diccionario da Lingua Galega e fora recoñecido pola Academia das Belas Artes de Galicia como unha arte propia. O libro tamén forma parte da rede de bibliotecas universitarias de España e Reino Unido. Ademais co apoio do concello de Monforte aos escritores monfortinos coa adquisición de exemplares para as bibliotecas escolares e do arquivo histórico local, podemos sentirnos orgullosos deste novo e xeneroso mecenas. 

Estar este día xunto o seu alcalde , José Tomé Roca, e dúas das escritores e investigadoras máis recoñecidas de Monforte, como é Margarita Rodríguez Otero e a Dra Manuela Sáez González, recibiendo os parabéns de don Carlos é algo que, como dixen, formará parte da historia desta querida cidade, xa que nos nosos textos quedan plasmadas as investigacións sobro o patrimonio desta terra e transmítiranse ás seguintes xeracións de Condes de Lemos. 

Salón de plenos Concello de Monforte. 
 Xosé Tomé Roca cas escritoras monfortinas, Margarita Rodríguez Otero , Manuela

 Sáez  González e Mar López Sotelo.

Pra finalizar iste pequeno percorrido pola historia do Condado de Lemos e como detalle de orgullo patrio, no ano en que o Concello de Monforte de Lemos, homenaxea ás súas mulleres, desexo para as tres escritoras e investigadoras monfortinas que compartimos este anaco de historia o mesmo que lle desexaba don Ramón Otero Pedrayo ao gran historiador Germán Vázquez: " Desexando para Monforte  e o seu moderno historiador as máximas excelencias no vivir guiado pola esperanza inmortal, e ao libro os óptimos e máis calmos e esixentes lectores." Trasalba, Ourense, 27 de sullo de 1970.

Mar López Sotelo

Directora do Área de Historia e Antropoloxía

Instituto Europeo Campus Stellae